Cystersi (pisane także jako cistercjani, cysterzy) to zakon mnichów, który został założony w 1098 roku w Cîteaux we Francji. W Polsce cystersi pojawili się w XII wieku i założyli kilka klasztorów i kościołów. Oto lista niektórych z nich:
- Klasztor i Opactwo cystersów w Lubiążu – założony w 1175 roku, obecnie jest to jedno z największych i najważniejszych zabytków cystersów w Polsce.
- Kościół i klasztor w Henrykowie – założony w połowie XII wieku, jest to jeden z najstarszych zabytków cystersów w Polsce.
- Klasztor w Pelplinie – założony w 1240 roku, obecnie jest to jeden z najważniejszych ośrodków kulturowych w Polsce.
- Kościół i klasztor w Jędrzejowie – założony w 1249 roku, jest to jeden z najważniejszych zabytków cystersów w Polsce.
- Klasztor w Wąchocku – założony w 1258 roku, obecnie jest to jeden z najważniejszych zabytków cystersów w Polsce.
- Klasztor w Sulejowie – założony w 1258 roku, jest to jeden z najważniejszych zabytków cystersów w Polsce.
- Kościół i klasztor w Koronowie – założony w 1266 roku, jest to jeden z najważniejszych zabytków cystersów w Polsce.
- Kościół i klasztor w Trzebnicy – założony w 1273 roku, obecnie jest to jeden z najważniejszych zabytków cystersów w Polsce.
- Klasztor w Lądzie nad Wartą – założony w 1274 roku, obecnie jest to jeden z najważniejszych zabytków cystersów w Polsce.
- Klasztor w Krzeszowie – założony w 1278 roku, obecnie jest to jeden z najważniejszych zabytków cystersów w Polsce.